November 4

Կրոնական հանդուրժողականությունն արդի հասարակությունում

  1. Ի՞նչ նշանակության ունի կրոնը հասարակության ներսում։

Կրոնը դարեր ի վեր եղել և մնում է ինչպես հասարակությունները միավորող, այնպես էլ պառակտող գործոն։

2. Ի՞նչ է ենթադրում պոզիտիվ և նեգատիվ կրոնական հանդուրժողականությունը։

• Պոզիտիվ ընկալմամբ կրոնական հանդուրժողականությունը ենթադրում է այլոց կրոնադավանաբանական արժեքների ու գաղափարների ճանաչողություն, ընդունում և հարգանք դրանց նկատմամբ։
• Նեգատիվ ընկալմամբ կրոնական հանդուրժողականությունը ենթադրում է անտարբերություն այլոց կրոնադավանաբանական հայացքների ու արժեհամակարգի նկատմամբ, ինչի արդյունքում ապահովվում է կրոնական հողի վրա թշնամանքի ու բախումների բացակայությունը։

3. Ի՞նչ մակարդակներում է դրսևորվում կրոնական հանդուրժողականությունը։

Կրոնական հանդուրժողականությունը լինում է մի քանի մակարդակների՝ կապված այն օբյեկտի հետ, որի նկատմամբ դրսևորվում է այն։ Ըստ այդմ՝ կրոնական հանդուրժողականությունը լինում է.

  1. հանդուրժողականություն այլակրոնների նկատմամբ
  2. հանդուրժողականություն այլադավանների նկատմամբ
  3. հանդուրժողականություն աղանդավորական շարժումների նկատմամբ
  4. հանդուրժողականություն Աստծուն հավատացողների և չհավատացողների միջև։

4. Որո՞նք են կրոնական հանդուրժողականության ապահովման նեգատիվ մեխանիզմները։

Նեգատիվ մեխանիզմներից առանձնացվում են հիմնականում երկուսը՝ աթեիզմը և աշխարհիկությունը։

November 4

Բագարան և Երվանդաշատ

  1. Ի՞նչ նշանակությամբ կառուցվեց Բագարանը։

Մայրաքաղաքի հիմնադրումից հետո նոր հոգևոր կենտրոնի կարիք կար և կառուցվեց՝ Բագարանը:

2. Ո՞ր եկեղեցիներով է հայտնի Բագարանը և ի՞նչ գիտեք նրանց մասին։

Բագարանը հայտնի է իր Շուշանիկ, Ս. Թեոդորոս և Ս. Գևորգ եկեղեցիներով: Շուշանիկ եկեղեցին հավանաբար կառուցվել է սպարապետ Աշոտ Շապուհյանի օրոք (914-918թթ.): Կա երկու ավանդություն, ըստ I-ի հայոց իշխանի մանկահասակ դուստրը՝ Շուշանիկը, շրջելով Բագարանի շրջակայքում, մոլորվում և այդպես էլ չի գտնվում: Փոքրիկ Շուշանիկի հայրը Ախուրյանի ձախ ափին, այնտեղ որտեղ կորել էր Շուշանիկը, կառուցում է եկեղեցի: Մեկ այլ ավանդազրույցի համաձայն` բագարանցի տիկին Շուշանը ուշանում է պատարագից և այդ պատճառով կառուցում է մի նոր եկեղեցի և անվանակոչում Շուշանա վանք: Ս. Թեոդորոս եկեղեցին հիմնադրել է Բուտ Առավելյան իշխանը 624թ., իսկ կառուցումն ավարտել է իշխանի կինը՝ Աննան (631 թ.)։Իսկ Ս. Գևորգ եկեղեցին, որը գտնվում էր բերդի հյուսիսային կողմում և նշանավոր ուխտատեղերից էր՝ կառուցված Պետրոս Գետադարձ կաթողիկոսի (1030թ):

3. Ե՞րբ և որտե՞ղ է կառուցվել Երվանդաշատ քաղաքը։

Երվանդաշատ մայրաքաղաքը գտնվել է Այրարատ նահանգի Երասխաձոր գավառում, Արաքս գետի ձախ ափին: Եղել է Երվանդունիների թագավորության վերջին մայրաքաղաքը: Հիմնադրել է Երվանդ Դ թագավորը` մ.թ.ա. III դ. վերջին:

4. Որտե՞ղ է գտնվում Երվանդաշատ քաղաքն այսօր։

Երվանդաշատ քաղաքը գտնվում է Արմավիրի մարզի Երվանդաշատ գյուղի մոտ։

November 4

Բագարան և Երվանդաշատ

Բագարան

Ըստ Մովսես Խորենացու, Բագարանը կառուցել է Երվանդ Դ թագավորը մթա II դ սկզբին, Արմավիրից այնտեղ են տեղափոխվել հեթանոսական կուռքերը, քաղաքի մոտ տնկել անտառ։ Բագարանում քրմապետ է եղել Երվանդի եղբայր Երվազը։ Սակայն Արտաշես Ա-ն, գրավելով թագավորությունը, սպանել է Երվանդին ու Երվազին, կուռքերը Բագարանից տարել Արտաշատ և իր զորավար Սմբատին նվիրել Երվազի 500 ծառաներին։ Սմբատը նրանց բնակեցրել է Մասիսի ստորոտում՝ նոր բնակավայրում, որը նախկինի անունով կոչվել է Բագարան։ Հետագայում Բագարանը կորցրել է իր երբեմնի քաղաքական ու հասարակական դերը։ Միայն IX դ, երբ Աշոտ Բագրատունի Մսակերը գնեց Կամսարականների տիրույթները, Բագարանը դարձավ նախարարական ոստան։ IX դարի վերջին Բագարանը Բագրատունիների նորաստեղծ պետության մայրաքաղաքն էր։ Այստեղ էր Բագրատունիների տոհմական դամբարանը։ Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո Բագարանը նորից անշքացավ։ 1048 թվականին Բագարանը զավթեցին սելջուկները, որոնք ավերեցին քաղաքը, կոտորեցին բնակչությունը։ XII դ սկզբին այն գրավեցին Շահ–ի–Արմենները, իսկ 1211 թվականին՝ ազատագրեցին հայ–վրացական զորքերը։ 1394 թվականին Լենկթեմուրի հորդաները ավերի ու կողոպուտի մատնեցին Բագարանը։

Երվանդաշատ

Երվանդաշատ, Երվանդունիների թագավորության վերջին մայրաքաղաքը։ Հիմնադրել է Երվանդ Դ Վերջին թագավորը մթա III դ վերջին, Այրարատ նահանգի Երասխաձոր գավառում։ Երվանդը արքունիքը փոխադրում է միակտուր ապառաժ բլուրի վրա, որը շրջապատում է Երասխը, կառուցում նոր մայրաքաղաք։ Նա բլուրը պարսպապատում է, պատերի մեջ դնում է պղնձյա դռներ, ներքևից մինչև դռները կառուցում երկաթե սանդուղքներ, և դրանց մեջ՝ որոգայթներ դավադիրներին բռնելու նպատակով, քաղաքին ջուր մատակարարելու համար մինչև գետի մակերևույթը, պարիսպների տակ տեղ–տեղ փորել է տալիս։ Սակայն մայրաքաղաքը տեղափոխվել է ոչ այնքան բնակլիմայական պայմաների, որքան քաղաքական անցքերի պատճառով. Արմավիրին տիրել է Արտաշեսը, ուստի Երվանդը հարկադրված էր նոր մայրաքաղաք հիմնադրել։ Երվանդաշատը մեծ քաղաք է եղել, որտեղ բացի հայերից բնակվել է նաև Տիգրան Մեծի օրոք նվաճված երկրներից գաղթեցված բնակչություն։

Երվանդաշատը 360–ական թթ կործանել են պարսից զորքերը։ Պահպանվել են Երվանդաշատի ավերակները։ Պահպանվել են պարիսպների հետքերը, փողոցների ու շենքերի փլատակները, ինչպես նաև խաչքարեր և վիմագիր արձանագրություններ։

Երվանդաշատը (կոչվել է նաև Երևանդաշատ, Մարմետ) Երվանդունիների թագավորության վերջին մայրաքաղաքն է. հաջորդել է Արմավիրին։ Հիմնադրել է Երվանդ Դ Վերջին (մ. թ. ա. 220–201 թթ.) թագավորը Երասխ գետի ձախ ափին՝ Ախուրյանի հետ միախառնման տեղում։ Ավերակները հայտնաբերվել են այժմյան Արմավիր մարզկենտրոնից հարավ-արևմուտք՝ Բագարան և Երվանդաշատ գյուղերի միջակայքում։ Երվանդաշատի վերաբերյալ արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում Մովսես Խորենացին։ Մ. թ. ա. 189 թ-ին Արտաշես Ա-ն Մեծ Հայքում իրեն թագավոր հռչակելուց հետո հիմնադրել է երկրի նոր՝ Արտաշատ մայրաքաղաքը։ Երվանդաշատը 360-ական թվականներին կործանել են Պարսից Շապուհ II արքայի զորքերը։

November 4

,,История потерянной головы Иоанна Крестителя и Гандзасар,,

• Кем являлся Иоанн Креститель?

Пророк Иоанн Креститель — после Девы Марии самый чтимый святой. В честь его установлены следующие праздники: 6 октября — зачатие, 7 июля — рождество, 11 сентября — усекновение главы, 20 января — Собор Иоанна Крестителя в связи с праздником Крещения, 9 марта — первое и второе обретение его главы, 7 июня — третье обретение его главы, 25 октября — праздник перенесения его правой руки с Мальты в Гатчину (по новому стилю). Пророк Иоанн Креститель был сыном священника Захарии и праведной Елизаветы.

• Кто дал приказ отрубить голову Иоанна Крестителя и при каких обстоятельствах?

Умер брат Ирода. И пожелал Ирод взять жену брата своего, а Иоанн порицал его и говорил: “Не должно тебе взять жену брата твоего”. Тогда царь Ирод по наущению Соломеи, приказал обезглавить Святого.

• Кто хотел смерти Иоанна Крестителя?

Соломеи, потому что он приказал обезглавить Святого.

• Как в Арцах попала отрубленная голова Иоанна Крестителя?

Два отшельника увидели яркий свет, исходящий из руин дома и обнаружили Голову, от которой и исходило сияние. Они начали бродить по округе и силою Головы исцелять больных. В то время один нищий увидел во сне Святого Иоанна Крестителя, который просил его взять голову у отшельников, спящих в пещере, и унести ее, за что нищему будет дарована богатая жизнь. Нищий так и поступил, и, спрятав Голову в котомку, также стал лечить больных. Затем Голова оказалась в доме у гончара, у которого она была похищена неким принцем и перевезена в Константинополь. Узнав об этом, католики хотели похитить Голову, однако принц успел увезти реликвию с собой в Иверию. Там голова Иоанна Крестителя была обретена братом великого князя Арцаха Асана Джалаляна. В 1211 году владетель Карабаха прибыл в Иверию, чтобы просить брата отдать Голову. Получив отказ брата добровольно отдать святыню, Асан Джалалян отнял ее силой, перевез в столицу своего царства и захоронил в усыпальнице.

• В какой церкви или монастыре находятся останки Иоанна?

Останки Иоанна находятся в монастыре Гандзасар.

• Что вы можете рассказать о Монастыре Гандзасар? И кто его воздвиг?

Гандзасар – монастырский комплекс, духовный и культурный центр. Монастырь находится в Мартакертском регионе НКР, на холме Гандзасар, возле села Ванк. В недрах Гандзасара были найдены рудники серебра и других металлов. Гандзасар был резиденцией и родовым склепом князей Хачена Асан-Джалалянов. Благодаря усилиям князей Асан-Джалалянов Гандзасар сохранил роль духовного центра. Монастырь имел при себе богатое хранилище рукописей, школу, где создавались драгоценные рукописи, обучались духовные деятели, имеющие свой вклад в развитии духовной и культурной жизни Хачена и близлежащий поселений. Монастырь выделяется богатой архитектурной отделкой.

• Что собой представлял монастырь в средних веках?

Гандзасар много раз подвергался нападениям со стороны иноземцев. Наиболее известная из осад была предпринята в начале тринадцатого века татаро-монгольскими захватчиками. В конце 18-го века Гандзасар был разграблен предводителем тюркских кочевников Ибрагим-Халилом Джеванширом, вторым по счету представителем династии так называемых «карабахских ханов». После захвата крепости Шуши в 1750-ые годы, Ибрагим, также как и его отец Панах-Али, терроризировал братию Гандзасара. В 1786 г. Католикос Гандзасара Ованнес и его братья был схвачены по приказу Ибрагима и помещену в темницу, где Католикос Ованнес умер под пытками. Самая же недавняя атака на Гандзасар связана с агрессией Азербайджана против Республики Арцах в начале 1990-ых.

• Какие изменения претерпел монастырь Гандзасар во время принужденного присоединения к Азербайджану?

Монастырь подвергался массивными обстрелами со стороны азеров, но ни один снаряд не долетал, один снаряд попал в стену Гандзасара и не взорвался. Снаряд обезвредили и оставили на своем месте.

• Какие мощи захоронены в Гандзасаре?

В Гандзвсаре захоронен голова Иоанна Крестителя. В стенах монастыря были замурованы также много других реликвий – челюсть Святого Григория Просветителя, правая рука Святого Захарии, мощи святого Пантелеймона и др.