Մայիսյան նախագիծ
Հողի աղտոտում
Հողի աղտոտումը, դա նրա քիմիական կամ ֆիզիկական դեգրադացիան է, որն ազդում է նրա էկոլոգիական գործառույթների և դրա մարդաբանական օգտակարության վրա: Հողերի աղտոտման դեպքում առաջանում են անհավասարակշռություններ, որոնք բացասաբար են ազդում էկոհամակարգում կյանքի վրա:
Հողի աղտոտման աղբյուրները դրանք քիմիական նյութեր և միկրոօրգանիզմներ են, որոնց առկայությունը փոխում է հողի ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական հատկությունները, ինչը հանգեցնում է հողի բերրիության, այսինքն՝ օգտակարության կորստի։ Հողի վիճակի և որակի վատթարացման պատճառ է նաև ֆերմերների գերշահագործմը և ոչ պատշաճ օգտագործմումը:
20-րդ դարի 70-ականներից առաջ ոչ մի նշանակություն չէր տրվում հողի աղտոտմանը: Այնուամենայնիվ, ավելի ու ավելի շատ տեղեկատվություն է կուտակվել այս տեսակի աղտոտվածության արդյունքում առաջացած շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության վերաբերյալ:
1972-ին Եվրոպական համայնքը թողարկեց «Հողի եվրոպական խարտիան»: Այս փաստաթղթում հողը դասակարգվում է որպես թանկարժեք ռեսուրս, որը հեշտությամբ ոչնչացվում է, և որը պետք է պաշտպանված լինի:
Հողի աղտոտման պատճառներից է կոշտ, հեղուկ և գազային, քաղաքային և արդյունաբերական թափոնների ոչ պատշաճ կառավարումը: Գետնին թափված թափոնները կամ դրանում թափված կեղտաջրերը ներառում են մեծ քանակությամբ աղտոտիչներ, իսկ թթվային անձրևը առաջացնում է դրա թթվայնացում:
Հողի քիմիական աղտոտում
Հողի կենսաբանական հավասարակշռության խախտման վրա ամենամեծ ազդեցությունն ունի քիմիական աղտոտումը: Նրա հիմնական աղբյուրներն են արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը և տրանսպորտը։ Մարդկային գործունեության այս ճյուղերի ազդեցությունը կարող է հանգեցնել հողի հոգնածության և դրա բերրիության նվազմանը:
Ծայրահեղ դեպքերում աղտոտումը հանգեցնում է հողի և բուսականության դեգրադացիայի՝ անապատացման։ Նման դեգրադացիայի օրինակ է հողի տեխնիկական ոչնչացումը։
Արդյունաբերական ձեռնարկությունները արտանետում են ծանր մետաղներ (օրինակ՝ կապար, սնդիկ) և գազեր (օրինակ՝ ծծմբային միացություններ, ազոտ, քլոր) պարունակող փոշի։ Աղտոտման աղբյուր են հանդիսանում նաև հում նավթը և դրա ածանցյալները՝ ռադիոակտիվ նյութերը: Վերջում, աղտոտման վրա մեծապես ազդում է արդյունաբերական թափոնների հեռացումը:
Հողի աղտոտման հետևանքները
Աղտոտումը փոխում է հողի բաղադրությունն ու վիճակը քիմիապես, ֆիզիկապես և կենսաբանորեն։ Աղտոտումը փոխում է հողի բաղադրությունն ու վիճակը քիմիապես, ֆիզիկապես և կենսաբանորեն: Արհեստական պարարտանյութերի չափից շատ օգտագործումը և բույսերի պաշտպանության միջոցների օգտագործումը խախտում են բույսերի բուսականության հոսքը և վատթարացնում հողի կառուցվածքը: Սա հանգեցնում է հողի բերրիության նվազմանը, որն իր հերթին նվազեցնում է բերքատվությունը: Սրա հետևանքն է սննդի որակի և կենդանիների կերի նվազմանը։
Հողի աղտոտման հիմնական հետևանքները.
1. Աղակալում, ոչ պատշաճ ռեակցիա (ալկալիզացում կամ թթվացում), որն ուղեկցվում է սննդանյութերի, հատկապես կալիումի տարրալվացմամբ;
2. Հողի կառուցվածքի վատթարացում – գերչորացում կամ տիղմ;
3. Հողի բերրիության նվազում՝ դրա ֆիզիկական, քիմիական և մանրէաբանական հատկությունների փոփոխությունների պատճառով.
4. Հողի աղտոտվածության բացասական ազդեցությունը սննդային շղթայի ավելի բարձր մակարդակներում գտնվող բույսերի և օրգանիզմների զարգացման վրա (կենդանիների և մարդկանց վրա):
Հողի աղտոտվածության լուծման ուղիները
Հողի աղտոտվածության խնդրի լուծման հիմնական ուղիները.
1. Պատշաճ գյուղատնտեսություն՝ հիմնականում բնական պարարտանյութերի օգտագործմամբ, արհեստական պարարտանյութերի և բույսերի պաշտպանության միջոցների ռացիոնալ օգտագործում;
2. Էրոզիայի կանխարգելում – հողերի մելիորացիա, միջին դաշտային տնկարկներ, ամայի տարածքների անտառապատում;
3. Հողի աղտոտման կանխարգելում քաղաքային աղբյուրներից՝ թափոնների կրճատում և պատշաճ կառավարում (թափոնների տեսակավորում, կոմպոստացում, վտանգավոր թափոնների հավաքում), կեղտաջրերի մաքրում;
4. Հողի աղտոտման արդյունաբերական աղբյուրների սահմանափակում – ժամանակակից էկոլոգիապես մաքուր տեխնոլոգիաների կիրառում և արդյունաբերական թափոնների ճիշտ օգտագործում;
5. Հողի մաքրում թունավոր նյութերից և հողի թթվայնացում;
6. Աղտոտված հողերի վերականգնման համար ձեռնարկվում են դժվար, բազմափուլ միջոցառումներ, դրանց օգտակարությունը վերականգնելու համար՝ հողերի մելիորացիա։ Բայց նման տարածքի համար պահանջվում են երկար տարիներ, որպեսզի նորից հողաշերտ կազմվի:
Ցավոք, որոշ քիմիական աղտոտիչներ կարող են դարեր շարունակ մնալ հողում, և ոչ մի մշակում չի կարող փոխել դա: Ուստի հողից թունավոր նյութերի հեռացման և դրանց վերականգնման գործընթացն արագացնելու համար աղտոտված հողը խառնում են մաքուր հողի հետ։